Me ka huikau o ka hoʻomana hohonu, ka syncretism a me ka nui o ke kala, ʻo kekahi o nā lāhui Otomi me kahi kuʻuna lōʻihi loa e mālama ana i ka pāʻina patronal ma Iulai 25, kahi i hele ʻia e nā hoanoho mai nā kihi hema o Querétaro.
Me ka huikau o ka hoʻomana hohonu, ka syncretism a me ka nui o ke kala, ʻo kekahi o nā lāhui Otomi me kahi kuʻuna lōʻihi loa e mālama ana i ka pāʻina patronal ma Iulai 25, kahi i hele ʻia e nā hoanoho mai nā kihi hema o Querétaro.
Noho paʻa ka noe ma luna o nā awāwa ʻōmaʻomaʻo a me nā kuahiwi o ke kaona ʻo Amealco ʻoiai mākou e zigzagged ma ke alaloa. –Ma hea ʻo Don e hele nei? Nīnau ka mea kalaiwa i kēlā me kēia manawa a kū ʻo ia e hāpai i nā mea holo kaʻa. E hele ana wau i Santiago. - E wikiwiki, ke hele nei mākou.
ʻO ka wana lawelawe o ka lehulehu e kiʻi ana i ka poʻe i luna a i lalo i ko mākou hele ʻana i nā mahiā, ʻoiai ka hapanui o mākou e hele nei i ka ʻahaʻaina a ka lunaʻōlelo Santiago. I ka wanaʻao, komo hohonu ke anu a ma ke Plaza de Santiago Mexquititlán ua hōʻea mai kahi hui o ranchera mele mai kahi kokoke mai ʻo Michoacán e pāʻani ikaika ana ʻoiai ʻo nā mea wale nō i laila ka mea nāna e mālama i ka ʻaila o ka halepule.
Aia ma ka palena ʻo Michoacán a me ka mokuʻāina ʻo Mekiko, ʻo Santiago Mexquititlán kahi heluna o Otomí o 16,000 poʻe e noho ana ma ka hema o ka mokuʻāina ʻo Querétaro. Noho ʻia kona poʻe kamaʻāina ma nā kaiāulu ʻeono i kūkulu i ka ʻāina, nona ke koʻe o ka Barrio Centro, kahi o ka hale pule a me ka hale kupapaʻu.
Aia he mana ʻelua e pili ana i kona kahua. Wahi a ka anthropologist ʻo Lydia van der Fliert, ua hoʻokumu ʻia ka noho pre-Hispanic ma 1520 a no ka panalāʻau o Xilotepec; ʻ tellslelo ʻia kekahi mana iā mākou ua hana ʻia kēia kaiāulu e nā ʻōiwi mai ke awāwa ʻo Mezquital, Hidalgo, i hiki ke kūlike me kāna manaʻo ma ka ʻōlelo Nahuatl, ʻo ia hoʻi kahi ma waena o mesquite.
HE HUAKAI PALAPALA
Ua hele pololei wau i loko o ka luakini, kahi i hoʻohālikelike ai ka pouli me nā kuahu waihoʻoluʻu nunui, a ʻoiai i pena ʻia i ka poni, melemele a me ka ʻulaʻula, hōʻike ʻia i ka nui o nā pua a me nā ihoiho i hoʻonaninani ʻia me ka pepa china. Ua kau ʻia kekahi mau kiʻi haipule e like me ke ola ma ka ʻaoʻao o ke alaloa a ma ke kuahu nui o Santiago Apóstol ka pelekikena i hōʻike ʻia. Hiki keʻoki i ka lewa me kahi pahi, ʻoiai ka uahi o ka mea ʻala i hoʻohui ʻia i nā pule i uhi i nā mea āpau.
Mai ka puka o ka ʻaoʻao, ua hele mai nā kāne a me nā wahine a hele aku, e hana nui ana i ka holoi ʻana, ka hoʻonohonoho ʻana i ke kuahu, a me ka hoʻopaʻa ʻana i kēlā me kēia kikoʻī no ka hoʻolauleʻa. Ma loko aku, pouli a ʻaneʻane hūnā ʻia, kahi kuahu i hoʻomālamalama ʻia e nā ihoiho haneli he nui e mālama pono ʻia; ʻO ke kuahu o ka mayordomos, ka mea i kēlā manawa hoʻopau i ka makaʻala e noi ana i nā makemake i ka ʻōlelo Otomí –ñöñhö, hñäñho a ñhäñhä– mai ka Virgin of Guadalupe. Kūlou i kahi kihi e hoʻāʻo nei iaʻu e ʻike ʻole ʻia, hauʻoli wau i ke kahua kahi i hoʻonohonoho ai nā luna i kēlā me kēia kikoʻī o ka pāʻina a hāʻawi i nā hana i nā mea lawe ukana, nāna e hoʻonohonoho i ka manawa e hāʻawi ai i ka poʻe haipule. Ma ka liʻuliʻu, ua hoʻomaka ka hale pule o ka halepule e hoʻopiha me nā pākaua a hiki koke i kahi hui o nā mea huluhulu i hoʻopau i ka hāmau o ka pule e hāʻawi ana i ko lākou mahalo i ka ʻānela.
He maikaʻi kēlā lā ma ke kaona. ʻO nā keʻena ʻai palai a me nā pāʻani mīkini ka leʻaleʻa o nā keiki, akā ʻo ka wāina o nā lole, nā keramika, nā ipu kīʻaha, nā ipu hao, nā ipu, nā ipukukui i ke ʻano o nā hale kiaʻi o ka hale pule a me nā mea hana hana ʻē aʻe i hoʻokipa koʻu mau maka e manawa maikaʻi.
I ka manawa i pau ai ka hana, ua hoʻomaka kahi hui o nā wahine i ʻaʻahu ʻia i ke kaila Amealco Otomi maʻemaʻe i kahi hulahula me ka pahu a me ka violin i ka wā e ʻae ai lākou i nā pālule nona nā kala a me nā lipine o nā pāpale e hana i ko lākou mau lole e hana i kaleidoscope hanohano i lele i ka lewa. I kēia manawa ua kū aʻe kahi huakaʻi e nā mayordomos o nā kaiāulu āpau mai ka loko o ka luakini e hāpai ana i nā kiʻi āpau, e like me kā Mr. Santiago. Ma hope o ka hoʻopuni ʻana i ka pā nui, hoʻihoʻi ʻia nā kiʻi i ka luakini e hoʻokō i ka nui no ka mea mālama, i mālama ʻia ma waena o nā mele, nā pule a me nā mea ʻala he nui.
A PAU MA KE KEOKEO
I ka manawa like, ua mālama ʻia kahi hoʻolauleʻa ʻē aʻe i ka atrium. Ma mua o hoʻokahi haneli mau keiki mai nā kaiāulu kokoke a mai Santiago ponoʻī, nā mea a pau i nā lole keʻokeʻo, i hana i ko lākou hui mua. I ka pau ʻana o nā ʻahaʻaina ʻelua, ua hui nā poʻo o ke kaiāulu a me nā mayordomos hana e hoʻololi i nā kūlana o nā mayordomías a me nā vassals, nā lākou e mālama i ka hana a me ka uku ʻana i nā lilo o nā ʻaha aʻe o ka haipule. I ka pau ʻana o ke kūkā maikaʻi ʻana a ua ʻae ʻia nā mea i koho ʻia, ua komo pū nā poʻo a me nā poʻe kipa i kahi pāʻina kahi i hoʻopau ʻia ai nā hakina kūpono i hana ʻia a hauʻoli lākou i kahi mole momona me ka moa, ka laiki ʻulaʻula, nā burro a i ʻole nā pīni ayocote, nā tortilla hou. hana a maikaʻi ka nui o ka pulika.
I kēia manawa, hoʻomau ka pīpī o ka pāʻina i ka atrium i ka hoʻomākaukau ʻana o nā ahi pyrotechnic e hoʻomālamalama no ka pō. ʻO Santiago Apóstol, i loko o ka loko pouli o kona luakini, i hoʻomau ʻia e hāʻawi ʻia e ka poʻe kūpaʻa, nāna i kau nā pua a me ka berena ma ke kuahu.
Ua hoʻi mai ke anuanu i ka ʻauinalā, a me ka lā ua hāʻule hou ka ʻehu ma luna o nā kauhale i hoʻopuehu ʻia i nā kaiāulu. Ua komo wau i loko o ke kaʻa lawe kaʻa lehulehu a noho kahi wahine ma koʻu ʻaoʻao, e hāpai ana me kahi ʻāpana berena hoʻomaikaʻi i hoʻopā i ke kiʻi o ka lunaʻōlelo. Lawe ʻo ia iā ia i ka home e hoʻōla i kāna mau ʻuhane a hiki i kēia makahiki e hiki mai ana, ke hoʻi ʻo ia e hoʻomana, hou, i kona Haku Hemolele ʻo Santiago.
NA LUNA HANA
Ma nā kaiāulu ʻo Otomí o Amealco hoʻopili ʻia nā hale pule ʻohana a i ʻole hoʻokomo ʻia i loko o nā hale, a he hapa nui o lākou i kūkulu ʻia i nā kenekulia 18 a me 19. Ma loko e hiki iā mākou ke ʻike i ka nui o nā kiʻi hoʻomana hoʻomana me nā kikoʻī pre-Hispanic kahi e ʻikea ai ka syncretism, e like me ka hihia o ka hale pule Blas ʻohana. Hiki ke kipa iā lākou wale nō me ka ʻae ʻia o nā poʻo o ka ʻohana a i ʻole e mahalo i kahi kope ʻoiaʻiʻo e hōʻike ʻia ma ka lumi o nā lāhui India o ka Museum Museum o ke kūlanakauhale ʻo Querétaro.
Puna: Un Mexico Mexico No. 329 / Iulai 2004
