ʻO ka moemoeā mau loa o ke kanaka ke lele. ʻIke a ʻike i nā mea a nā manu e leʻaleʻa ai ke lele i ka lewa.
E lawe i kekahi, hoʻolālā, e hoʻokuʻu iā ʻoe iho i ka mana o ka makani. I kekahi manawa, e nānā i kāu mea i kahaha ai. Hoʻohui me ke kūlohelohe mai ka lani. Ke neʻe i mua a hoʻi i hope, huli, piʻi i luna, iho i lalo, kau ʻia i ka honua hoʻokalakupua o ka poʻe Mayana, kahi e noho ai nā akua, kahi e ʻike ai lākou i ka liʻiliʻi a me ka nui o ke kanaka, a me ka hanohano o ke ao holoʻokoʻa.
He mea pau ʻole nā mea hiki ʻole o Mexico i ʻike ʻole ʻia. ʻO nā mea e hoʻolako ai no ka hoʻolana ʻana i kāna mau malihini kipa i ka pīhoihoi i ka lani, kai a me ka ʻāina. Pehea e kaʻana like ai i kēia mau ʻike? Pehea e hana ai i kahi kono kono? Hoʻolālā ka pahupaʻi paʻi kiʻi i ka hoʻomanaʻo o ka nānā ʻana o ke kanaka. I loko o kēia hōʻike, hiki i ka Unknown Mexico ke kamaʻilio e pili ana i kekahi o nā hana hou a ke kanaka i hoʻohauʻoli ai i hoʻololi i ka ʻoiaʻiʻo: paʻi kiʻi. ʻO kahi hui pū o ka ʻenehana, ka pilikino pilikino a me ka manawa kupanaha a me kahi e hoʻolōʻihi ai i ke kiʻi e hoʻoulu ai i nā manaʻo āpau. ʻAʻole wale ke kono ʻana e nānā a i ʻole ka hiki ke kipa i kahi; he mea hoʻonāukiuki hoʻi ia e noʻonoʻo a moemoeā ...
E WEHE I KE KAI, KE KUMU O KE OLA MA KA AINA
Ma nā kaiāulu o Mahahual a me Xcalak, ma ka hema o Quintana Roo, holo aku nā waʻapā liʻiliʻi ma kahi o 22 km a hiki i Chinchorro Bank, kahi ʻākoʻakoʻa, ʻoi aku ka nui ma ka Lepupalika.
Hoʻopuni ʻia e kahi ākea ākea, loaʻa kahi lagoon kūloko kahi e loli ai ka hohonu mai 2 a 8 m. Ua puka mai nā mokupuni i uhi ʻia ʻia e ka mangrove he nui, ʻo kekahi o ka hoʻonui mau, i kapa ʻia ʻo Cayo Norte, Cayo Centro a me Cayo Lobos.
ʻO ke ao kai i noho ʻia e nā ʻākoʻako e hana ʻia me nā ʻāke ākea e pili ana i nā ʻāina a me nā mokupuni, e nā mea ālai i kūkulu ʻia ma luna o ka papa ʻaina a me nā atoll, nā kaʻapuni kū hoʻokahi o nā moana e ʻapo i nā mokupuni liʻiliʻi o ka lua pele.
Ke hoʻokele nei i waena o nā koʻa e komo nei i kahi ʻano haʻohaʻo o ke kahaha. Mai ke kiʻekiʻe mākou mahalo
Lele i ka ʻono a me ka maʻemaʻe o ke kiʻekiʻe, e hoʻomaʻemaʻe i kou ʻimi ʻana. Ma kahi mamao ʻike mākou i kahi mokupuni liʻiliʻi, ʻo Cayo Lobos ka inoa, me ka hale kukui, kahi alakaʻi i ke kai, kū i waena o nā wai. ʻIke nā seagull e noho ana ka mea mālama māmā a me kona ʻohana ma laila; a i kekahi manawa, ke pau ko lākou lā, haʻi lākou i kā lākou moʻolelo.
Kau ʻia i ka lani, hoʻonui ʻia ka pae. Ma mua o ka hele ʻana mai ke kai a hiki i ka ʻāina, ua haʻi mai kekahi mau palapa liʻiliʻi i kūkulu ʻia ma luna o ka wai e pili ana i ka noho like ʻana o ke kanaka a me ke ʻano. Lilo kēia wahi kaiāulu o nā mea like ʻole a me nā lawaiʻa i mea hoʻokipa i nā malihini kipa i hele mai i laila e ʻimi i nā manaʻo hou.
ʻO ka nani a me ka mālie o ke kai i ʻike ʻia mai ka lewa ʻaʻole ia e pale iā mākou mai ka hopohopo e pili ana i ka nui o nā mea e noho ana ma lalo o ka nani o nā polū i keʻakeʻa ʻia e nā lālani nui o ka ocher a me ke kala hina o ka pale ākea, a me ke kala ʻōmaʻomaʻo maloʻo o ke kūkulu ʻana o nā koʻa i ka pae o ka wai.
Mai ka lani mai, kahi noho o nā manu, lilo mākou i poʻe koa. Makemake mākou e luʻu, luʻu i loko o ka wai, e lilo i iʻa kala liʻiliʻi a me nā ʻano exotic e ʻimi ai i ka hoʻolālā kai ola.
Hoʻonui ʻia ke kai polū turquoise o ka Caribbean Caribbean i ke kai jade terestrial o ka hema ʻo Quintana Roo. Hoʻopiʻi ka lau nahele mānoanoa a me ka undotype iā mākou. Mai nā hoʻokumu kai komo mākou i ka mea i pili i ka moʻomeheu Maya nui.
ʻO ka hanohano wale nō o nā kūlanakauhale o ka Mei ka mea e pani i ka lele manuahi. E iho mai ka lani mai, hehi i ka ʻāina Maya, e komo i nā kūlanakauhale kahi i hoʻomana ʻia ai nā akua: kēlā poʻe o ka honua i lalo, nā akua o ka make; kēlā poʻe o ka honua, nā akua o ke ola.
ʻO ke kiʻekiʻe o nā pyramid Maya i ʻoi aku i ka ʻahu ʻōmaʻomaʻo. Pēlā lākou i hoʻolālā ʻia ai, me ke kiʻekiʻe o ka mana. Mai kona piko, ua nānā ka Mayans i ke kaiapuni a hoʻomalu i ko lākou ʻāina, me he mea lā makemake lākou e noho aliʻi mai ka lani.
ʻO ke ana a me ka hoʻonohonoho ʻana o nā kikowaena civic-religious e ʻōlelo e pili ana i ke ola a me ka cosmogony o ka poʻe i noho iā lākou. ʻO lākou kahi o kahi acropolis me nā hale hoʻomanaʻo, kahi pā kinipōpō, nā pā a me nā paepae.
ʻO ke kuhikuhipuʻuone o nā kūlanakauhale Maya ma ka hema o Quintana Roo e hoʻomanaʻo nei i ka "Petén style", kahi ala e ʻike ai i ka honua a me ka mana i hōʻike ʻia i kā lākou ala e hoʻonaninani ai i nā hale. ʻO nā mea hoʻonani stuccoed, e like me nā masks, hoʻomau i ka mōʻaukala o nā mea e noho aliʻi ana, ʻoiai e hoʻokākala ana i ko lākou kiʻekiʻe i ka hāpai ʻana i nā hōʻailona o nā akua.
ʻO ka hele ʻana o ka lewa o Un Mexico Mexico ma luna o Kaʻan, Kʻab nab yetel Luum, ka lani, ke kai a me ka ʻāina, e paʻi ʻia i ka napoʻo ʻana o ka lā kahi e hoʻomau ai nā manu i kā lākou huakaʻi.
Inā ʻoe e hele i BANCO CHINCHORRO
Mai Chetumal, ke kapikala o Quintana Roo, hiki iā ʻoe ke kau ma luna o kahi waʻa i Xcalak a mai laila aku a i Banco Chinchorro. Hiki iā ʻoe ke holo ma ke alaloa 307 a hiki i Cafetal a ma laila e hele aku ai i ka hikina, a i Mahuahual, kahi kauhai lawaiʻa liʻiliʻi, kahi e loaʻa ai nā waʻa e mākaʻikaʻi ai i ke awāwa. E kipa aku ai i nā wahi archaeological aia nā ala maikaʻi a me nā hōʻailona.
Puna: Un Mexico Mexico No. 256 / Iune 1998
